Ο Αδάμ Αδάμαντος και οι εναλλακτικές επιλογές στο Κυπριακό

Ισχυρίζομαι και μπορώ να το τεκμηριώσω, πως ο Αδάμ Αδάμαντος, 65 χρόνια μετά τον θάνατο του και 76 χρόνια μετά την εγκατάλειψη της Διασκεπτικής από την Αριστερά, για να ευθυγραμμιστεί με την εθνικιστική πολιτική της Εθναρχίας και των παρελκομένων της, παραμένει ο πιο σύγχρονος, ο πιο επίκαιρος, ο πιο δικαιωμένος Κύπριος πολιτικός, στην ιστορία του τόπου μας.

Όταν η Αριστερά, το 1947 αποφάσισε να κινηθεί προς την Διασκεπτική, με στόχο την αυτοκυβέρνηση, σε πρώτο στάδιο, μαζί με την συμπόρευση της Τ/Κ κοινότητας, αντιμετώπισε την έξαλλη αντίδραση της Εθναρχίας, που θεωρούσε ότι οτιδήποτε λιγότερο από το Ένωση και Μόνον Ένωση, αποτελούσε προδοσία και μειοδοσία. Δυστυχώς στις γραμμές της Αριστεράς δεν υπήρξε ενιαίο μέτωπο αντιμετώπισης αυτής της πολιτικής. Δεν αμφισβητώ ότι το 1947 σχεδόν το σύνολο του ΑΚΕΛ πίστευε στην ορθότητα της πολιτικής για αυτοκυβέρνηση. Όμως, μια μεγάλη ηγετική μερίδα, με τις πρώτες δυσκολίες και την πολεμική που ασκήθηκε, με μεγάλη ευκολία εγκατέλειψε αυτή την πολιτική, για να εναρμονιστεί με το ρεύμα και την δημαγωγία. Και όχι μόνον αυτό, αλλά πολύ περισσότερο κατακεραύνωσε όσους δεν συμφώνησαν να διολισθήσει η παράταξη προς την πολιτική της Ένωσης και της υπόσκαψης της προσπάθειας, σε πρώτο στάδιο, να δημιουργηθεί ένα ανάχωμα περιορισμένης ανεξαρτησίας με ευρείες εξουσίες αυτοκυβέρνησης. Και μετά, από πιο ενισχυμένες θέσεις να κινηθεί η Κύπρος προς την ολοκλήρωση της ανεξαρτησίας της.

Κύριος στόχος αυτής της αλλαγής πολιτικής, υπήρξε το ηγετικό στέλεχος του ΑΚΕΛ και λαοπρόβλητος Δήμαρχος Αμμοχώστου Αδάμ Αδάμαντος. Δυστυχώς για την πολιτική εξόντωση του Αδάμαντος, ακολουθήθηκε η γνωστή τακτική του οδοστρωτήρα, που την είδαμε να εφαρμόζεται ξανά πολλές δεκαετίες αργότερα. Ο Αδάμαντος, ήταν ένας ευρύτατα αναγνωρισμένος γυμνασιάρχης, λαοπρόβλητος και σεμνός υπηρέτης του λαού, που, στον πολιτικό του βίο, προώθησε την ιδεολογία του στην πράξη και όχι στα λόγια και μετέτρεψε την Αμμόχωστο σε πρότυπο χώρο άσκησης κοινωνικής πολιτικής, όπου οι μη προνομιούχοι, οι κολασμένοι της κοινωνίας, απέκτησαν πρόσβαση σε δικαιώματα και δομές, από τις οποίες ήταν αποκλεισμένοι. Αυτόν, λοιπόν, τον άνθρωπο, θεώρησαν ότι έπρεπε να παραμερίσουν, να συκοφαντήσουν, να καθυβρίσουν. Και αν δεν βρισκόταν, κατά κύριο λόγο ο Λουκάς Κακουλλής με τα γραφτά του, και ίσως μερικοί άλλοι, σήμερα σχεδόν η ολότητα της Κυπριακής κοινωνίας δεν θα γνώριζε καν ποιος ήταν ο Αδάμαντος, τι πρέσβευε και γιατί διώχθηκε. Αναγνωρίζω ότι την δεκαετία του σαράντα και του πενήντα, δεν ήταν καθόλου εύκολο να σταθείς απέναντι στον συρμό. Σε μια εποχή που οι πολιτικές επιλογές γινόντουσαν με το συναίσθημα και τα θέλω και όχι με το μυαλό και την στάθμιση των δεδομένων και των δυνατοτήτων, σχεδόν η ολότητα του πολιτικού κόσμου και της κυπριακής κοινωνίας στράφηκε προς την κοντόφθαλμη πολιτική της Ένωσης. Μόνο λίγοι, και πρώτος απ΄ όλους ο Αδάμ Αδάμαντος, ένας πραγματικός ηγέτης, ένας πρωτοπόρος προστάτης των συμφερόντων του λαού, έδειξε τον δρόμο προς την ελευθερία και αντιτάχθηκε στην ενωτική δημαγωγία, που συμπαρέσυρε τα πάντα και μαζί την ίδια την Κύπρο, φυτεύοντας τον δρόμο της διχοτόμησης και των περιπετειών. Σήμερα μόνον μερικοί φανατικοί, που φτάνουν τα όρια της πολιτικής γραφικότητας, μιλούν για την Ένωση. Τότε, όμως, για να κάνεις την επιλογή ότι η Ένωση και μόνον Ένωση ήταν η λανθασμένη πορεία, χρειαζόταν ύψιστη διορατικότητα, πολιτική επάρκεια και πολιτικό ήθος. Και ο Αδάμαντος είχε αστείρευτα αποθέματα από όλα αυτά. Κι ούτε για μια στιγμή δεν πέρασε από το μυαλό του, να συγχρονιστεί με το κύμα για να διασφαλίσει την διατήρηση πολιτικών οφικίων και μια διαγεγραμμένη λαμπρή πολιτική καριέρα.

Αν κρίνουμε εκ του αποτελέσματος, η πολιτική της Ένωσης αποδείχθηκε μυωπική, και στέρησε τον αγώνα του κυπριακού λαού από σημαντικά όπλα και δυνατότητες. Πρώτα απ’ όλα, σε μια εποχή που το αντιαποικιακό κίνημα γιγαντώθηκε και συμπαρέσυρε τις αποικίες, οδηγώντας δεκάδες χώρες στην ανεξαρτησία τους και μάλιστα, κατά κανόνα, αναίμακτα, η Κύπρος ήταν απούσα. Αντί να διεκδικήσει την Ανεξαρτησία της, με βάση τις αρχές που κυριάρχησαν μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, ως αναπόσπαστο τμήμα του Αντιαποικιακού Κινήματος, προτίμησε να αντιπαρατεθεί με το 20% του πληθυσμού της, τους Τ/Κ, και να διεκδικήσει την προσάρτηση της σ’ ένα τρίτο κράτος, στην βάση του αλυτρωτισμού και όχι των αρχών της απελευθέρωσης από την Αποικιοκρατία. Είναι γι’ αυτό που βρήκε τοίχο, ακόμα και στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, η οποία δεν αποδέχθηκε τις προσφυγές των παπάδων της Κύπρου, μη κατανοώντας το σκεπτικό τους.

Πέραν τούτου, δίχασε τον λαό όπως ήδη ανέφερα και προσπάθησε να προωθήσει ένα στόχο ανέφικτο, τον οποίο αρνήθηκαν να υιοθετήσουν, ακόμα και οι ελληνικές κυβερνήσεις. Να θυμίσω τα λόγια του Γεώργιου Παπανδρέου, ότι η Ελλάδα, μετά τον εμφύλιο πόλεμο, αναπνέει με δύο πνεύμονες. Ένα αμερικανικό και ένα αγγλικό και είναι εντελώς αδύνατο να αρχίσει σύγκρουση με την Μ. Βρετανία χάριν της Κύπρου. Τρίτον, η πολιτική της Ένωσης, έφερνε με μαθηματική ακρίβεια στην εικόνα, την Τουρκία, της οποίας οι βλέψεις στην Κύπρο άρχισαν να αναζωπυρώνονται.

Δυστυχώς όλα τα πιο πάνω δεν προβλημάτισαν την ηγεσία του τόπου. Το 1949 – 1950 η Εθναρχία και το ΑΚΕΛ συναγωνίζονταν ποιος θα είναι πιο ενωτικός και ποιος πρώτος θα οργανώσει ενωτικό δημοψήφισμα. Αλλά και μετά, στα πρώτα χρόνια της Ανεξαρτησίας, αναιρώντας την υπογραφή μας, υποσκάψαμε την Κυπριακή Δημοκρατία, προσπαθήσαμε, μονομερώς, να καταργήσουμε το Σύνταγμα οργανώσαμε στρατούς για να συντρίψουμε τους Τ/Κ και να φέρουμε την Ένωση. Το 1972, όταν ο Κληρίδης και ο Ντεκτάς κατέληξαν σε συμφωνία, που ουσιαστικά ενσωμάτωνε τα 12 από τα 13 σημεία του Συντάγματος, που ο Μακάριος ζήτησε το 1963 να αλλάξουν, ο Μακάριος απέρριψε την λύση, λέγοντας ότι δεν είναι διατεθειμένος να υπογράψει ξανά λύση που να αποκλείει την Ένωση.

Είναι για αυτό που σήμερα, η αναφορά στην Ένωση φαντάζει γραφική και μόνον πολιτικά αφελείς την επικαλούνται. Ευτυχώς πολύ λίγοι. Εξ άλλου, ας μην ξεχνούμε, ότι ήταν στον βωμό αυτής της πολιτικής, που φτάσαμε στο πραξικόπημα, την κατοχή, την προσφυγιά και την καταστροφή. Αυτά, λοιπόν, που σήμερα φαντάζουν απλά και αυτονόητα, τότε στο τέλος της δεκαετίας του 40 και μετά, ελάχιστοι κατενόησαν που μας οδηγούσαν. Πρώτος και προεξέχων, ο Αδάμ Αδάμαντος. Που με σαφήνεια προειδοποίησε για το που μας οδηγεί η ενωτική πορεία. Και που διαχώρισε την θέση του από αυτήν, από την διολίσθηση και του δικού του κόμματος και από τις ανιστόρητες φανφάρες του Γ.Γ. του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη το 1949, ότι τάχατες θα ‘μπαινε νικητής στην Αθήνα, σε λίγους μήνες, για να οικοδομήσει μια σοσιαλιστική Ελλάδα. Σάμπως και ποτέ δεν άκουσε ότι στην Γιάλτα το 1945 μοίρασαν τον κόσμο σε ζώνες επιρροής, και πως ο Στάλιν συμφώνησε η Ελλάδα να βρεθεί στην ζώνη των Αμερικάνων και των Εγγλέζων.

Αν λοιπόν, τις αρχές του Αδάμαντος, που με συνέπεια αντιτάχθηκε στην εγκατάλειψη της Διασκεπτικής, τις αρχές της αυτοκυβέρνησης και της Ανεξαρτησίας, ακολουθούσε η Ε/Κ ηγεσία, έστω και αργότερα, διαφορετική θα ήταν η μοίρα αυτού του τόπου. Δυστυχώς, συρθήκαμε στον ένοπλο αγώνα της ΕΟΚΑ, που πέρα του ηρωισμού και την θυσία πολλών αγωνιστών της, νομοτελειακά οδήγησε στον διαχωρισμό και την αντιπαράθεση των δύο κοινοτήτων. Δεν κατανοήσαμε ότι η πραγματική ελευθερία περνούσε μέσα από κοινό πολιτικό αγώνα Ε/Κ και Τ/Κ κατά της αποικιοκρατίας και ότι η επιλογή ενός αδιέξοδου, καταδικασμένου από την αρχή, ένοπλου αγώνα, αποτέλεσε ένα ιστορικό λάθος.

Τίποτε δεν κατάλαβε η ηγεσία μας απ’ όλα αυτά, έτσι που μετά την Ανεξαρτησία και την Ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και πάλιν εγκαταλείψαμε το Σύνταγμα της Ζυρίχης και στραφήκαμε προς την Ένωση. Οι συνέπειες είναι γνωστές. Εισβολή, κατοχή, υπόσκαψη προσπαθειών για λύση Δ.Δ.Ο. Σήμερα δεν είμαστε ένα μίλι από την λύση όπως έλεγε ο Γ.Γ. του ΟΗΕ το 2017. Δυστυχώς, είμαστε ένα μίλι από την διχοτόμηση, κάτι που οι ηγέτες μας δεν φαίνεται να κατανοούν.

Διερωτώμαι, πια θα ήταν η μοίρα μας αν εισακουόταν ο Αδάμαντος. Και επειδή τελευταία, ακούγονται φωνές για αποκατάσταση του από το Κόμμα της Αριστεράς, θέλω να πω πως τέτοιες σκέψεις κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση, και τις χαιρετίζω, φτάνει να συνοδεύονται από την αποκατάσταση της πολιτικής πρότασης του Αδάμαντος και την αναγνώριση των λαθών που διαπράχθηκαν το 1948 και το 1950 και 1964. Τότε θα μιλούμε για πραγματική πολιτική αποκατάσταση, προς όφελος, πάνω απ’ όλα, της Κύπρου, αλλά και της Αριστεράς σ’ αυτόν τον τόπο.