«"Αφροδίτη" μπλουζ» του Δρος Χαράλαμπου Έλληνα (ηχητικό)

Είναι η δεύτερη φορά φέτος που αισθάνομαι υποχρεωμένος να γράψω για την ανάπτυξη -ή την έλλειψη- του κοιτάσματος φυσικού αερίου «Αφροδίτη». Αυτή είναι η πέμπτη προσπάθεια που κάνει ο φορέας εκμετάλλευσης του κοιτάσματος να αναπτύξει το κοίτασμα από την ανακάλυψή του το 2011, αλλά, σύμφωνα με τη NewMed, η απάντηση της Κύπρου είναι ότι «δεν είναι αποδεκτή».

Είχε προηγηθεί η υποβολή αναθεωρημένου αναπτυξιακού σχεδίου που η κυβέρνηση απέρριψε τον περασμένο Αύγουστο επειδή απέκλινε ουσιαστικά από τα σχέδια που είχαν συμφωνηθεί το 2019, κάτι που θεωρήθηκε μειονεκτικό για την Κύπρο.

Δεν είναι από έλλειψη προσπάθειας. Ευκαιρίες για την ανάπτυξη του «Αφροδίτη» ήρθαν και έφυγαν, χαμένες.

Η πρώτη προσπάθεια έγινε το 2012, όταν η Noble Energy (τώρα μέρος της Chevron) και η Delek (τώρα NewMed) πρότειναν να συνδυαστεί το φυσικό αέριο από το «Αφροδίτη» και το Leviathan του Ισραήλ για να υγροποιηθεί σε τερματικό LNG στο Βασιλικό για εξαγωγή. Ξεκίνησαν σοβαρές διαπραγματεύσεις με βάση λεπτομερή έγγραφα και συμβόλαια που ετοίμασε η Noble Energy, αλλά η αλλαγή της κυβέρνησης στις αρχές του 2013 οδήγησε σε παύση και υπερβολικές καθυστερήσεις. Απογοητευμένη από τις καθυστερήσεις, μέχρι τον Αύγουστο του 2013 η Delek άλλαξε σχέδια σχετικά με το φυσικό αέριο Leviathan. Η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε τελικά στις αρχές του 2014.

Η Noble Energy πρότεινε στα μέσα του 2013 να φέρει μια εξέδρα τύπου Spar από τον Κόλπο του Μεξικού για την ανάπτυξη του «Αφροδίτη» για εγχώρια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό δεν έλαβε την αναγκαία υποστήριξη, με έναν από τους αναφερόμενους λόγους να είναι ότι το φυσικό αέριο του «Αφροδίτη» δεσμεύτηκε για εξαγωγές LNG –παρόλο που μέχρι τότε η ιδέα για τερματικό LNG χάθηκε λόγω της απόσυρσης του φυσικού αερίου από το Leviathan. Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2013 η προσφορά έληξε.

Τον Δεκέμβριο του 2013, έχοντας ολοκληρώσει τις μελέτες σκοπιμότητας, η Διεύθυνση της Noble Energy επισκέφθηκε την Κύπρο για να προτείνει εξαγωγές με χρήση θαλάσσιου συμπιεσμένου φυσικού αερίου (CNG). Ζήτησαν τη γνώμη μου και υποστήριξα την πρόταση. Αλλά αυτό απορρίφθηκε πριν συναντήσουν τον Πρόεδρο και χάθηκε μια άλλη ευκαιρία.

Αναπάντητα ερωτήματα

Από την τελευταία απόρριψη παραμένουν πολλά ερωτήματα αναπάντητα, αφήνοντας αβέβαιο το μέλλον του «Αφροδίτη». Δεδομένης της σημασίας της απόφασης και των πιθανών προεκτάσεών της, η έλλειψη δήλωσης του Προέδρου προκαλεί ανησυχία.

Νωρίτερα, τον Απρίλιο, ο Πρόεδρος είπε ότι οι συζητήσεις με τη Chevron για την εκμετάλλευση του «Αφροδίτη» πήγαιναν προς τη σωστή κατεύθυνση.

Τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, συναντήθηκε μόνος του με τη διοίκηση της Chevron στη Νέα Υόρκη, με τη συμμετοχή του Amos Hochstein, του αναπληρωτή βοηθού του Προέδρου των ΗΠΑ. Συμφώνησαν στη στρατηγική σημασία του «Αφροδίτη» τόσο για την κυβέρνηση όσο και για την εταιρεία, με τον Πρόεδρο να αναφέρεται στην ετοιμότητα της κυβέρνησης για «εποικοδομητική συνεργασία, για την επίτευξη των κοινών μας στόχων». Αργότερα, άρθρα που διέρρευσαν στον Τύπο υπονοούσαν ότι ο Πρόεδρος «έσωσε τη μέρα» με τη Chevron.

Ακολούθησε μια άλλη συνάντηση με τη Chevron στο Προεδρικό Μέγαρο στις αρχές Νοεμβρίου, με τον Πρόεδρο να λέει «η συνάντηση ήταν μια χαρά» και «όταν υπάρχει κάτι να ανακοινωθεί θα το κάνουμε».

Στις αρχές Δεκεμβρίου, όταν επισκέφθηκε το αμερικανικό πολεμικό πλοίο «USS Mount Whitney» στη Λάρνακα, ο Πρόεδρος είπε ότι η παρουσία των Αμερικανών «καταδεικνύει το γεγονός ότι οι σχέσεις μας είναι τόσο υψηλές όσο ποτέ άλλοτε» και ότι «η παρουσία της Chevron στην ΑΟΖ είναι ψήφος εμπιστοσύνης».

Τα νέα που διέρρευσαν στις αρχές Δεκεμβρίου ανέφεραν πως «φαίνεται ότι επιτέλους επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ Κύπρου και Chevron, με αποτέλεσμα να ανοίξει οριστικά ο δρόμος για την ανάπτυξη και εκμετάλλευση του "Αφροδίτη"», προσθέτοντας ότι «στην επιστολή της η Chevron επιβεβαιώνει την ευθυγράμμιση των εμπλεκομένων ως προς το ευρύτερο πλαίσιο αξιοποίησης του κοιτάσματος».

Υποστηρίχθηκε μάλιστα ότι η συμφωνία έθεσε τέλος στις «παρατεταμένες διαπραγματεύσεις που σταμάτησαν την ανάπτυξη του «Αφροδίτη» για χρόνια και τώρα ανοίγει τον δρόμο για την εξόρυξη υδρογονανθράκων δώδεκα χρόνια μετά την ανακάλυψη του κοιτάσματος».

Κατά την παραλαβή του αναθεωρημένου σχεδίου της Chevron τον Απρίλιο, ο υπουργός Ενέργειας ήταν θετικός, δηλώνοντας ότι το σημείο της διαμάχης έχει «ξεπεραστεί», προσθέτοντας ότι «εφόσον συμφωνηθούν τα επόμενα βήματα, η κοινοπραξία αναμένεται να προχωρήσει εντός του 2024 στην προετοιμασία της τις σχετικές μελέτες FEED, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2025».

Μετά από όλη αυτή τη θετικότητα, η τελευταία απόρριψη του σχεδίου της Chevron, συνοδευόμενη από τελεσίγραφο να προχωρήσουν οι μελέτες FEED εντός των επόμενων έξι μηνών με βάση το σχέδιο του 2019, προκάλεσε σοκ.

Η κυβέρνηση φαίνεται ότι αποφάσισε να παίξει σκληρά με τη Chevron, αλλά έχει τη θέληση να το πάει μέχρι τέλους; Και είναι αυτός ο σωστός τρόπος να προχωρήσουμε;

Παρόλα αυτά, προφανώς, από τις αρχές Μαΐου η κυβέρνηση προσπαθεί να κρατήσει χαμηλούς τόνους σχετικά με τη νέα σύγκρουση με την κοινοπραξία του «Αφροδίτη». Ο υπουργός Ενέργειας άφησε να εννοηθεί ότι δεν υπάρχουν διαφωνίες και ότι πρόκειται απλώς για διευκρινίσεις για τις οποίες δόθηκε προθεσμία έξι μηνών στην κοινοπραξία να απαντήσει.

Θέσεις

Το σημείο διαμάχης είναι το σχέδιο ανάπτυξης του 2019 που περιλαμβάνει μια πλωτή μονάδα παραγωγής (FPU) που τοποθετείται στο «Αφροδίτη», η οποία θα συνδεθεί με υποθαλάσσιο αγωγό με το τερματικό LNG της Αιγύπτου Idku που διαχειρίζεται από τη Shell.

Αλλά από τότε που συμφωνήθηκε, συνέβησαν πολλά πράγματα που έχουν μετακινήσει τα γκολπόστ, τουλάχιστον σύμφωνα με τη Chevron, παρόλο που δεν τα μοιράζεται η κυβέρνηση.

Πρώτον, είχαμε την κρίση του Covid-19 που είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην παγκόσμια βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ακολούθησε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία ανέτρεψε το παγκόσμιο εμπόριο και τις ροές πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Επιπλέον, από το 2019 η παγκόσμια μετάβαση στην καθαρή ενέργεια έχει αποκτήσει πρωτοφανή δυναμική, με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να παρέχουν πλέον το 30% της ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως, ασκώντας τεράστια πίεση στο μέλλον του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας έχει φτάσει στο σημείο να δηλώσει ότι η κατανάλωση πετρελαίου και φυσικού αερίου θα κορυφωθεί αυτή τη δεκαετία και θα μειωθεί στη συνέχεια. Αυτό ασκεί πίεση στις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου που αναμένεται να επενδύσουν δισεκατομμύρια δολάρια σε νέα έργα -πολλά από τις τσέπες τους καθώς οι τράπεζες γίνονται πολύ επιφυλακτικές στην υποστήριξη τέτοιων έργων- καθιστώντας τις τελικές επενδυτικές αποφάσεις πολύ πιο δύσκολες.

Επιπλέον, σύμφωνα με το MEES, η περσινή αξιολόγηση Α3 έδειξε μείωση 20% στο φυσικό αέριο του «Αφροδίτη», που τώρα υπολογίζεται σε 3,5 tcf.

Η συμφωνία του 2019 επιτρέπει την ενημέρωση του σχεδίου.

Όπως είπα και πριν, η Chevron δεν είναι πιθανό να απομακρυνθεί πολύ από τη θέση της μόνο και μόνο για να ικανοποιήσει την Κύπρο. Προτεραιότητά της είναι οι υψηλές αποδόσεις για να δικαιολογήσει οποιαδήποτε επένδυση, ακόμα κι αν αυτό οδηγεί σε καθυστερήσεις.

Ελπίζω οι δύο πλευρές να βρουν κάποιο κοινό έδαφος και έναν συμβιβασμό. Η μη επίτευξη συμφωνίας είναι γεμάτη κινδύνους. Παρόλο που ο υπουργός Ενέργειας έχει το δικαίωμα να καταγγείλει τη σύμβαση, εάν μπορεί να αποδείξει ότι η Chevron και οι εταίροι της έχουν παραβιάσει τις διατάξεις της, κατά πάσα πιθανότητα η υπόθεση θα καταλήξει στα δικαστήρια και ακόμη και σε διαιτησία που θα χρειαστούν χρόνια για να διευθετηθεί, αφήνοντας το «Αφροδίτη» ανεκμετάλλευτο.

*Ο Δρ Χαράλαμπος Έλληνας είναι Ανώτερος Συνεργάτης στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου (the Global Energy Centre, the Atlantic Council)

Ακούστε την παρέμβαση του Χαράλαμπου Έλληνα στην «Πρωινή Επιθεώρηση» που μεταδίδεται καθημερινά από τον Πολίτη 107.6 & 97.6: